مدیریت تغذیه ای گاو های شیری

نکات کاربردی در مدیریت تغذیه ای گاو های شیری

سطح درآمد یک واحد گاوداری بستگی به میزان تولید و هزینه های آن دارد که از این میان خوراک مصرفی با حدود 65-60 درصد بیشترین نسبت هزینه هارا به خود اختصاص می دهد. بنابراین هر چقدر گاوهایی با ظرفیت های تولیدی بیشتری نگهداری شده و زمینه ی بروز توانایی های آنها نیز مساعد گردیده و هزینه های غذایی کاهش یابد حرفه ی گاوداری از سود آوری بیشتری برخوردار خواهد بود .

مدیران موفق واحد های تولید دامی با عجین نمودن هنر و تجربه ی گذشتگان با علوم پیشرفته ی تغذیه ای امروزی که آمیزه ای جالب توجهی را تحت عنوان مدیریت تغذیه ای به وجود آورده اند که با کاربرد علمی این برنامه  ها در مزارع دامپروری و با سود آورنمودن این بخش تولیدی برای سرمایه گذاران این واحد ها که زمینه ی مطمئنی در رابطه با تضمین اقتصادی فعالیتشان فراهم می آورند . مدیران مذبور عمده علت موفقیتشان را علم وعلاقه به زمینه ی مورد فعالیت و تحت نظر گرفتن نکات ریزی می دانند که اگر چه ساده و عملی هستند ولی اغلب از دید افراد پنهان مانده و یا به مورد اجراگذاشته نمی شوند . در ذیل به تعدادی از آنها که می توانند در زمینه ی تغذیه کاربردی گاوهای شیری مفید و سودمند باشند که اشاره می شود :

نکات عمومی در تغذیه گاوهای شیری :

1- گاوها را بر اساس مرحله ی شیرواری یا میزان تولید که دسته بندی نموده و و بر اساس نیازهایشان تغذیه نمایند .

2-  در طول سال از برنامه ی تغذیه ای که اقتصادی و متعادل شده باشد و بتواند نیازهای حیوان را برآورده نماید استفاده کنید .

3-  جهت مصرف حداکثر میزان خوراک اختصاصی که خوش خوراکی جیره مد نظر بوده و برای این منظور از اقلام خوراکی متنوع و با کیفیت خوب استفاده نمایید .

4- دستگاه گوارش گاوها از قسمت های بسیار فعال بدن هستند برای کار بهتر این دستگاه از دادن مواد معین غافل نباشید .

5-  دفعات خوراکی دادن به گاوها را تنظیم نموده و مطابق برنامه عمل نمایید .

6- گاوها علاقه خاصی به استفاده از علوفه های تازه و آب دار دارند که در صورت در دسترس و ارزان بودن در تغذیه ی آن را به کار ببرید .

7- ترکیبات مواد مغذی اقلام خوراکی متنوع و متغییر است . با آنالیز آزمایشگاهی آنها از اجزای مواد مغذی جیره ی فرموله شده اطمینان حاصل نمایید .

8- آب تمیز که سالم و گوارا به صورتی دائمی در اختیار گاوها قرار دهید

9- شرایط محیطی مناسبی به خصوص در فصول تابستان و زمستان برای گاوها فراهم نمایید .

10- هر گونه تغییری در جیره ی غذایی را به تدریج به انجام برسانید .

11- از جیره های مخلوط استفاده کنید (کنسانتره –علوفه )

12- ضمن خشبی بودن علوفه ی مصرفی که قلعه های خرد شده علوفه ریز باشد .

13- تدابیر لازم جهت به حد اقل رسانیدن تلفات خوراک را به عمل آورید .

14- جهت اطمینان از میزان کافی خوراک مصرفی در جیره  حد اطمینان را مد نظر بگیرید .

15- ضمن اختصاص دادن گارگران دلسوز و وظیفه شناس جهت رسیدگی به تغذیه گاوها  کارگران این بخش را به دفعات عوض نکنید .

16- تغذیه از موارد بودار را در 5/0 تا 2 ساعت قبل از شیر دوشی یا بعد از شیر دوشی به انجام رسانید

17- علوفه را به مدت طولانی ذخیره ننموده و در موقع مصرف از عدم وجود کپک و قارچ زدگی و اجسام خارجی مطمئن شوید .

18- برای مقابله با عوارض مصرف جسم خارجی احتمالی مگنت یا آهن ربا به حیوان بخورانید .

19- برنامه ی مبارزه با انگل ها به خصوص انگلهای دستگاه گوارش را با جدیت پی گیری کنید .

20- در موقع استفاده از جیره های حاوی ذرات ریز یا آردی به منظور بازده بهتر خوراک مصرفی و جلوگیری از ضایعات تنفسی از مواد خیس کننده و چسباننده نظیر چربی یا ملاس استفاده کنید .

تغذیه ی دوره ای گاوهای شیری :

تغذیه ی دوره ای یا مرحله ای عبارتست از طراحی برنامه های تغذیه ای گاوها براساس میزان تولید – مصرف غذا – تغییر وزن بدن و زایمان .

ترتیب تولید در گاوهای شیری به صورت زیر می باشد :

1- دوره ی اوج شیر دهی

2- دوره ی افزایش اندوخته های بدن (افزایش وزن ) . 5و4- دوره ی خشک (2 ماه پایانی آبستنی )

بر اساس پنج مرحله تولید حیوان به شرح زیر می باشد :

1-      از هنگام زایمان تا 80 روز بعد از آن

2-      80 تا 200 روز بعد از زایمان

3-      200 تا 305 روز بعد از زایمان

4-      45 تا 60 روز قبل از زایمان

5-      گروه گاوهای که دوره خشکی آنها رو به اتمام است با توجه به این مراحل برنامه های تغذیه ای اختصاصی جهت تولید بیشتر و نگهداری سالم گاوهای شیری اعمال می گردد :

1-      برنامه های تغذیه ای در مرحله اول تولید :

پس از زایش تولید شیر به سرعت افزایش می یابد و در 6 تا 8 هفته به بیشترین مقدار می رسد اما مصرف غذا نسبت به نیازهای تولیدافزایش نمی یابد به گونه ای که بیشترین مقدار مصرف ماده ی خشک 12 تا 15 هفته پس از زایش خواهد بود از این رو بیشترین ماده گاوهای شیرده برای 8 تا 10 هفته در حالت تعادل منفی انرژی خواهند بود . گاوهای پر شیر احتمالاً تا هفته ی بیستم و یا بیشتر در تعادل منفی انرژی خواهند بود .

گاو شیر ده کمبود انرژی دریافتی برای تولید شیر را از اندوخته های بدن تامین کرده و در این دوره از وزن آن کاسته می شود  دوران بحرانی تغذیه ی گاوهای شیر ده از زمان زایش تا اوج شیر دهی است . هر کیلوگرم افزایش شیر در این دوره  200 کیلوگرم شیر بیشتر در کل دوره ی شیر دهی را در پی خواهد داشت .

در این دوره رعایت نکات ذیل ضروری است :

–          از تغییرات ناگهانی و سریع جیره که موجب ناراحتی های گوارشی می شود خود داری نموده و تغییرات تدریجی را دست کم دو هفته پیش از زایش آغاز نمایید .

–          از افزایش کنسانتره تا موقع برطرف شدن تنش های مربوطه به زایش خودداری نموده و سطح آن را در حدی نگهدارید که گاو شیر ده با دریافت حداقل مقدار ADF (18 تا 19 درصد ) ضمن بر خورداری از سلامتی دستگاه گوارش شیر با کیفیتی نیز تولید کند . میزان مصرف کنسانتره نباید بیش از 5/2 درصد وزن بدن باشد . تعداد دفعات تغذیه ای کنسانتره باید افزایش یافته و هر بار با مقدار اندکی کنسانتره تغذیه شود .

–          دقت کافی در مورد تامین مواد مورد نیاز گاو شیر ده و نسبت صحیح آن با انرژی که میزان قابل توجهی از آن از اندوخته های چربی بدن تامین می شود اعمال نمایید در این مرحله از مواد ازته ی غیر پروتیینی با تجزیه ی کم در شکمبه استفاده کنید .

–          با استفاده از علوفه های مرغوب و باکیفیت خوب و عوامل اشتها آورمصرف ماده ی خشک را افزایش دهید .

–          سعی کنید علوفه های مورد تغذیه به قطعات ریز خرد نشوند و در صورت الزام از چنین علوفه هایی برای حفظ تعادل PH   شکمبه و کاهش اسیدوز و دیگر ناراحتی های گوارشی بافرهای شیمیایی نظیر بی کربنات سدیم استفاده کنید .

–          عوامل استرس زا نظیر واکسیناسیون سم چینی حمام ضد کنه و….. را به بعد از سپری شدن اوج شیر دهی موکول کنید .

–          استفاده از مکمل نیاسین که ممکن است از دوره ی خشک آغاز شده باید برای گاوهای پر شیر ادامه یابد در این حالت مصرف غذا احتمالاً بیشتر و احتمال بروز کنیوز کمتر خواهد بود .

–          با تغذیه ازمکمل های پر انرژی نظیر چربی و ملاس مصرف انرژی را بالا ببرید .

2-      مدیریت تغذیه ای در مرحله دوم شیر دهی :

در این دوره گاو مرحله حساس پیک (peak) با حداکثر تولید را سپری کرده و واکنش های حیوان به حالت عادی برگشته و می تواند در صورت برخورداری از جیره ی متوازن توانایی های تولیدی خویش را بروز دهد . در این مرحله مدیریت گاوداری گاوهای مورد نظر را از لحاظ وضعیت بدنی بررسی نموده و در صورت برخورد با موارد غیر عادی نظیر رشد بی رویه گاوها و یا لاغری بیش از حد آنها درصدد اصلاح جیره بر آیید .

3-      مدیریت تغذیه ای در مرحله آخر شیر دهی :

مدیریت تغذیه ای گاوهای شیرده در این مرحله آسان تر از مراحل دیگر است زیرا در این مرحله  مصرف مواد غذایی بیشتر از نیازهای تولید شیر بوده تولید شیر رو به کاهش است .

نکاتی که مد نظر مدیریت گاوداری باید باشد عبارتند از:

–          کاهش وزن ایجاد شده در آغاز دوره ی شیر دهی باید به گونه ای جبران شود که گاودر آغاز دوره ی خشک  از وزن مناسبی برخوردار باشد .

–          حداکثر کوشش در رابطه با تداوم شیر دهی در حد امکان به عمل آید .

–          تلیسه های جوان نیازهای ویژه ای برای رشد دارند . بنابر این برای ایجاد رشد در تلیسه 2 ساله 20 درصد و برای تلیسه های 3 ساله 10 درصد از مواد غذایی بیشتر از تعداد مورد نیاز برای نگهداری منظور شود .

–          با توجه به تقاضای کم مواد مغذی  می توان نسبت علوفه به کنسانتره را افزایش داده و با استفاده  از ترکیبات ازت دار غیر پروتئینی هزینه های غذایی را کاهش داد .

–          جهت خشک کردن گاوها در پایان این مرحله میتوان غذا و آب مصرفی را محدود نمود .

4-      مدیریت تغذیه ای گاوهای خشک :

به منظور آماده سازی گاو برای شیر دهی بعدی باید یک دوره ی خشک در نظر گرفته شود . با در نظر گرفتن یک دوره ی خشک 60 روزه تولید شیردهی بعد برای بیشتر ماده گاوها بهینه خواهد بود . .اگر دوره ی خشک کمتر از 40 روز باشد بافت پستان زمان کافی برای بازسازی نداشته و در نتیجه تولید شیر در شیر دهی ایده آل نخواهد بود . اگر دوره ی خشک  بیش از 70 روز باشد گاوبیش از اندازه چاق می شود درحالی که تولید شیر در شیر دهی بعد بیشتر نبوده و دشواری چاقی نیز در پی خواهد آمد . گفته می شود که بازدهی مصرف انرژی برای بافت سازی به هنگام شیر دهی بیشتر از دوره ی خشک است از این رو باید کوشش کرد که کاهش وزن گاو در هفته های پایانی شیر دهی جبران گردد . بدین ترتیب افزایش وزن ماده گاو در دوره خشک بیشتر مربوط به رشد جنین خواهد بود .

مواردی که در این مرحله در زمینه تغذیه ی گاوها در نظر می باشند عبارتند از :

–          مصرف کلسیم باید به کمتر از 100 گرم در روز محدود شود و هم زمان فسفر کافی در اختیار گاو ها قرار گیرد ( 35 تا 40 گرم فسفر در روز برای نژادهای بزرگ) کلسیم بیشتر به ویژه اگر جیره از نظر فسفر کمبود داشته باشد احتمال بروز تب شیر را افزایش خواهد داد .

–          اگر علوفه کمبود سلنیوم دارد باید روزانه 3 تا 5 میلی گرم سلنیوم به علوفه اضافه کرد . اگر مصرف ویتامین E در خوراک زیاد نباشد موجب جفت ماندگی می شود .

–          از تغذیه ی زیاد مواد معدنی باید خودداری کرد (به ویژه مخلوط بافر های نمک های سدیم ) و مصرف نمک طعام را باید به حداکثر 28 گرم در روز محدود نمود .

مصرف زیاد نمک موجب نگهداری آب در بدن و ایجاد خیز یا ادم در برخی گاوها به ویژه تلیسه های شکم اول می شود .

آنستروس و استروس در گاوهای شیری

تعیین دقیق ،درست و موثر فحلی در گاو شیری از مهمترین اجزا یک برنامه مدیریت تولید مثلی در صنعت گاوشیری است . استروس (estrus=heat) یا فحلی دوره ای است که حیوان ماده به حیوان نر اجازه جفت گیری می دهد وآنستروس دوره ای است که فحلی در دام بروز نمی کند .تشخیص نادرست فحلی گاوداران از عوامل اصلی اختلاف در برنامه های تولید مثلی یک گله می باشد . مشاهده انفرادی گاوها در زمان فحلی به دلیل زیر مشکل می باشد :

تخمدان گاو عمل منظمی ندارد ووجود اشکال درچرخه تولید مثلی (فحلی )باعث ایجاد آنستروس گاو می شود . همچنین مشاهدات کم دقت پرورش دهندگان با عث تشخیص نادرست گاوهای فحل می شود که دلیل دوم متداول تر می باشد . سطح گستردگی این مشکلات در بین گاوها متفاوت است . درصد گاوهایی که تا 60 روزگی فاقد چرخه نرمال فحلی می باشند دامنه ای کمتر از 5 درصد تا بیش از 20 درصد دارند و درصد خطا (شکست ) در دوره فحلی دامنه ای از (15 › )تا (60 › ) درصد دارند .

تشخیص مشکل  (معضل) :

ثبت معاینات دامپزشک در مورد تخمدان های گاو در تعیین مشکل بسیار مهم می باشد .معاینات      حداقل هر ماه یک بار انجام می شود . به طوری که برای تعیین آنستروس یا خطای فحلی ثبت تاریخ  نخستین فحلی و مشاهدات صورت گرفته ضروری می باشد . اگر در گله ای این رکورد وجود نداشته باشد یا تولید کننده اقدام به ثبت اطلاعات نکرده باشد جمع آوری و ثبت اطلاعات قدم اول در شناسایی مشکل می باشد . هر چند که جمع آوری این اطلاعات برای انجام مقایسات درست و معنی دار 6 تا 9 ماه طول می کشد . رکوردهای گرفته شده از دوسوم گله (کل گله )جمع آوری میشود .

آنستروس (anestrus)  :

تشخیص گاوهایی که دارای کیست تخمدانی می باشند ، اگر بیش از 15 درصد گله دارای کیست باشد برای رفع مشکل باید اقدام جدی نمود بر اساس داده ها و اطلاعات ثبتی در مورد  معاینات گاوها ، هر دام را تا 90روز بعد از زایش باید آزمایش نمود . معاینات هر ماه یک بار انجام می شود درصد گاوان (قبل تا از 60 روز پس از آبستنی ) که تا 60 روزگی فعالیت تخمدانی نشان می دهند محاسبه و بررسی می شود . اگر بیش از 10درصد دام های گله ای ، فعالیت تخمدانی نداشته باشند ( نسا روز 60 پس از زایش ) دارای یک مشکل می باشند . اگر معاینات 2 بار در ماه انجام شود درصد گاوان مورد معاینه و مورد ارزیابی قرار گرفته به همراه نتایج آن قبل تا 35 روزگی و 45روزگی مشخص می گردد .به طوری که در یکی از معاینات عدم فعالیت تخمدان مشخص می شود . گله ای که بیش از 35 درصد دام هایش تا روز 35 آبستنی  مواجه با عدم فعالیت تخمدانی شود و یا وجود بیش از 5 درصد دام های غیرفحل تا روز 45 آبستنی ،نشان از یک معضل در آنستروس می باشند .

اگر معاینات بیش از دو بار در ماه صورت بگیرد درصد دام های معاینه شده و نتایج  آنها در تاریخ های قبل از 24 ،32و40 روز بعد از زایش ذکر میشود به طوری که حداقل یک معاینه برای تست فعالیت تخمدانی دام انجام می شود . در گله های نرمال ، 50 درصد گاوان تا روز 24 دارای فعالیت تخمدانی بوده و برای زمان های دیگر بیش از 70 و 95 درصد ذکر شده است .